प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत
(क) स्वामी विवेकानंदस्य बाल्यकालस्य नाम् किं आसीत्?
उत्तर - नरेन्द्रनाथ:
(ख) स्वामी विवेकानंदस्य मातु नाम किं आसीत्?
उत्तर - भुवनेश्वरी देवी
(ग) नरेंद्रनाथस्य पितु: नाम् किं आसीत्?
उत्तर - विश्वनाथ दत्त
(घ) नरेंद्रनाथस्य जन्म कस्मिन् नगरे अभवत्?
उत्तर - कोलकाता नगरे
(ड़) नरेंद्रनाथस्य गुरो: नाम् किं आसीत्?
उत्तर - श्रीरामकृष्ण परमहंस:
प्रश्न 2. एकवाक्येन उत्तरं लिखत
(क) नरेंद्रनाथस्य जन्म कदा अभवत्?
उत्तर - नरेंद्रनाथस्य जन्म जनवरी मासस्य द्वादशे दिनाँके 1863 ख्रिस्ताब्दे अभवत्।
(ख) शिकागो नगरे विश्वसम्मेलने भारतस्य प्रतिनिधि: क: अभवत्?
उत्तर - शिकागो नगरे विश्वधर्मसम्मेलने भारतस्य प्रतिनिधि: स्वामी विवेकानंद: अभवत्।
(ग) स्वामी विवेकानंद: क: ब्रह्मलीनो अभवत्?
उत्तर - स्वामी विवेकानंद: जुलाई मासस्य चतुर्थे दिनाँके 1902 ख्रिस्ताब्दे ब्रह्मलीनो अभवत् ।
(घ) रविन्द्रनाथ टैगोरस्य किं कथनम् अस्ति?
उत्तर - यदि कोअपि भारतीय संस्कृति ज्ञातु मिच्छन्ति, तर्हि प्रथम: तेन स्वामी विवेकानंद: विषये पठितव्य:।
(ड़) यूनाम् प्रेरक: पथप्रदर्शकश्चच क:?
उत्तर - यूनाम् प्रेरक: पथप्रदर्शकश्च स्वामी विवेकानंद: अस्ति।
प्रश्न 3. उचित्तं योजयत -
उत्तर - (अ)
(क) नरेंद्रनाथ: एव
(ख) नरेंद्रनाथस्य माता
(ग) नरेंद्रनाथस्य पिता
(घ) नरेंद्रनाथस्य गुरु:
(ड़) नरेंद्रनाथस्य प्रियः शिष्या
(ब)
(अ) स्वामी विवेकानंद:
(ब) भुवनेश्वरी देवी
(स) विश्वनाथ दत्त:
(द) श्रीरामकृष्ण परमहंस
(इ) भगिनी निवेदिता
प्रश्न 4. शुध्दवाक्यानाम् समक्षम् "आम्"
अशुद्ध वाक्यानाम् समक्षम् न इति लिखत -
(क) पौरुषं कुरु।
उत्तर - आम्
(ख) आत्मभावस्य विकास: एव कर्म:।
उत्तर - आम्
(ग)जीवनस्यार्थ: उन्नति: नास्ति।
उत्तर - न
(घ) स्वार्थभाव: एव मृत्यु:।
उत्तर - आम्
(ड़) परोपकार: अपवित्रं कार्यम् अस्ति।
उत्तर - न
प्रश्न 5. उचित पदेन रिक्तस्थानं पूरयत
(क) प्रतिग्रहणस्य कामनां मा कुरु।
(कुरु/मा कुरु)
(ख) चारित्र्यबलं धारयत।
(वारयत/धारयत)
(ग) नरेंद्रनाथस्य पिता अभिभाषक: आसीत् । (भाषक: / अभिभाषक:)
(घ) अनात्मभावस्य विकास: एव अकर्म। (कर्म / अकर्म)
(ड़) स्वामी विवेकानंदस्य जन्म कोलकाता नगरे अभवत् ।
(कोलकातानगरे / मुम्बईनगरे)
प्रश्न 6. नामोल्लेख पूर्वकम् संधिविच्छेदं कुरुत।
(क) दीक्षानन्तरम् - दीक्षा + अनन्तरं (दीर्घस्वर संधि )
(ख) प्रसिद्धोअभवत् - प्रसिद्ध: + अभवत् ( अवग्रह संधि )
(ग) एवाकर्म: - एव + अकर्म: (दीर्घस्वर संधि )
(घ) तस्यावधारणा - तस्य + अवधारणा ( दीर्घस्वर सन्धि )
(ड़) अनेनैव - अनेन + एव( वृद्धि सन्धि )
(च) कार्यमस्ति - कार्यम् + अस्ति (स्वर संधि )
प्रश्न 7. नामोल्लेख पूर्वकम् समास विग्रहं कुरुत।
(क) लोकसेवक: - लोकस्य सेवक: ( षष्टी तत्पुरुष समास )
(ख) परोपकार: - परस्य + उपकारः (षष्टी तत्पुरुष समास )
(ग) परिव्राजकदीक्षाम् - परिव्रजकस्य दीक्षाम् ( षष्टी तत्पुरुष समास )
(घ) जीवनगति: - जीवनस्य गति: ( षष्टी तत्पुरुष समास )
(ड़) ईश्वर प्राप्ति: - ईश्वरस्य प्राप्ति: (षष्टी तत्पुरुष समास)
प्रश्न 8. मूलशब्दम् , लिङ्ग, विभक्ति, वचनं, च लिखत।
क्रम शब्द मूलशब्द लिङ्ग
(क) ज्ञानम् ज्ञान नपुंसक लिंग
(ख) कार्यम् कार्य नपुंसक लिंग
(ग) अनेन एतत पुल्लिंग
(घ) ईश्वर: ईश्वर पुल्लिंग
(ड़) दीन: दीन पुल्लिंग
(च) क्रीड़ासु क्रीड़ा स्त्रीलिंग
(छ) एतेषाम् एतत पुल्लिंग
(ज) सः तत् पुल्लिंग
प्रश्न 9. अव्ययानाम् वाक्य प्रयोगं कुरुत ।
च, एवम्, मा, तदा, यदि ।
उत्तर -
(1) च- रामः च लक्ष्मण च वनं आगच्छता म् ।
(2) एवम् - एवम् मा कुरु ।
(3) मा - असत्यं मा वद ।
(4) तदा - यदा सः आगमिष्यति तदा अहं मिलिष्यामी ।
(5) यदि - यदि करम् न करिष्यसि, तर्हि फलं न भविष्यति।
प्रश्न 10. 'स्वामी विवेकानंद:' इति विषयमवलम्ब्य संस्कृते दश वाक्यानि लिखत ।
उत्तर -
(1) स्वामी विवेकानंद बाल्यकालस्य नाम् नरेंद्रनाथ: आसीत् ।
(2) सः 12 जनवरी 1863 ख्रिस्ताब्दे कोलकाता नगरे अभवत् ।
(3) तस्य मातु: नाम् भुवनेश्वरी देवी आसीत् ।
(4) तस्य जनकस्य नाम् विश्वनाथ दत्त: आसीत् ।
(5) तस्य गुरु: रामकृष्ण परमहंस: आसीत् ।
(6) विवेकानंद: बाल्यकालात् एव कुशाग्रबुद्धि: आसीत् ।
(7) सः वेदान्त प्रचाराय अखिलं जीवनं समर्प्यामास ।
(8) शिकागो नगरे विश्वधर्म सम्मेलने सः भारतस्य प्रतिनिधि: ।
(9) तेन भारतस्य प्राचीन गौरवं विदेशेषु स्थापितम् ।
(10) तस्य संदेश: अस्ति - 'उत्तिष्ठत् जाग्रत प्राप्य वरान् निबोधत ।'
